Әрбір мұсылман жұма күнінің фазилеті мен ерекшелігін біліп сезінгені дұрыс . Жұма күні – күндердің ең абзалы  әрі мұсылмандардың мейрамы болып есептелінеді . Сонымен қатар бұл күні жұма намазы оқылады . Егер мұсылман бұл күнді және жұма намазды қадірлеп , әдептерін ұстанса  Аллаһ оның сауабын арттырып , күніларын кешіреді .Бұл күнде бір сәт бар . Егер мұсылман пенде сол сәтте Раббысынан намаз оқыған күйінде қажетін сұраса , Аллаһ оған сұрағанын береді . Пайғамбарымыздан( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын ) жеткен бір хадисте былай делінген  :

Күндердің ең абзалы жұма күні . Бұл күні Адам атамыз жаратылған . Және осы күні жаннатқа кіргізілген . Әрі осы күні одан шығарылған . Қиямет те осы жұма күні болады .

/Абу Һурайрадан Муслим риуаят еткен ./

Ибн Аббастан келген хадисте Пайғамбарымыз ( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын ) осы жұма күні туралы былай деп айтқан :

Расында бұл күн Аллаһтың мұсылмандар үшін мейрам еткен күні . Сендерден біреу жұмаға келетін болса ғұсылдансын ( толық жуынсын ) . Және кімде иіс су бар болса себінсін . Әрі мисуакпен¹ тістеріңді тазалаңдар .

                                                   / Ибн Мажа риуаят еткен . Албани хасан хаддистерден деген /

Абу Һурайрадан келген сахих хадистердің бірінде жұма күнінің фазилеті мен артықшылығы жайында былай делінген :

Кім ғұсылданып жұма намазына барса . Әрі өзіне бұйырған нәпіл намазын оқыса . Одан соң имамның құтпасын ақырына дейін мұқият тыңдаса . Кейін онымен бірге намаз оқыса , онда ол үлкен күнәларға ұрынбаған болса осы жұма келесі жұма арасындағы кәші күнілары кешіріледі . Және оған қосымша үш күн . ( Яғни , жалпы он күндік күнәлары кешіріледі )

/ Муслим риуаят еткен /

Және Абу Һурайрадан риуаят етілген шарапатты хадистердің бірінде :

Жұма күні бір сәт бар . Егер мұсылман пенде намаз оқыған хәлінде  со сәтке тұс келіп бір жақсылықты сұраса , Аллаһ оған сұрағанын береді , — делінген .

/ Муслим риуаят еткен /

Ал , енді төменде мұсылманға істеуі абзал болған жұма күнінің кейбір әдептерін келтіреміз .

1.Сол жұма күнінің таң намазының парызында  «Сәжде» және «Инсан» сүрелерін оқу .

Бұл әдепке Ибн Аббастан келген мына хадис дәлел болады . Ол хадисте :

Пайғамбарымыз ( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын ) жұма күнінің таң намазында  «Сәжде»  және  «Инсан»  сүрелерін оқитын – делінген . 

/ Муслим риуаят еткен /

1. Мисуак – дегеніміз арак деп аталатын ағаштан алынатын , тіс тазалау үшін қолданылатын бүтақша . Онымен тіс тазалау сүннет амалдарына жатады .

2. Жұманың күндізі мен кешінде Пайғамбарға ( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын ) салауатты көп айту .

Бұл әдепке мына хадис дәлел :

Жұманың күндіші мен кешінде маған салауат айтуды көбейтіңдер .

/ Байһақи риуаят еткен . Албани хасан хадистерден деген /

3. « Кәһф » сүресін оқу .

Бұл әдепке мына хадис дәлел :

Кім жұма күні « Кәһф » сүресін оқыса , онда оған екі жұма арасына нұр болады .

/ Абу Сағидтан Әл-Хаким мен байһақи риуаят еткен . Албани сахих хадистер қатарынан деген /

4. Жұманың күнін арнайы оразамен , ал түнін арнайы намазбен ерекшелемеу керек .

Бұл әдепке  Абу Һурайрадан келген мына хадис дәлел . Ол кісі Пайғамабардың ( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын ) :

Сендердің ешбірің жұма күнінің алдынан , не соңынан бір күнді қоспай , жалғыз ғана жұма күні ораза тұтпасын – дегенін естідім дейді .

/ Бухари мен  Муслим риуаят еткен /

Тағы бір хадисте Пайғамбарымыз ( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын ) :

Жұманың түнін басқа түндерден арнайы намаз оқып ерекшелемеңдер деген – деп айтқан .

/ Муслим риуаят еткен /

5. Жұманамазына дайындық жасау .

Оған төмендегі істер жатады :

• Ғұсылдану
• Иіс сулармен жұпарлану
• Мисуакпен тіс тазалау
• Жұма намазына ертерек шығу
• Ең жақсы , таза киімдерін киу
• Сүннеттегі денеге қатысты тазалықтарды атқару ( тырнақ алу , қолтық пен әурет түктерін кетіру сияқты )
• Сүннет бойынша жұмаға жаяу бару

Бұл істерге дәлел болатын көптеген хадистер бар . Олардың кейбірін  келтіріп өтеміз. Пайғамбарымыз( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын )  былай деген :

Қайсы бір адам жұма күні ғұсылданып , шамасы келгенше тазаланса , және үйіндегі жұпарлы майлардан немесе хош иісті сулардан қолданса . Кейін мешітке шығып , мешіттегі жақын отырған екі адамның арасына қыстырылыспай ( яғни , өзгелерге кедергі болмай бос орын тауып жайғасу  ) , өзіне бұйырған нәпіл намазды оқыса  . Одан кейін имам сөйлеген уақытта оны мұқият тыңдаса , онда бұл жұма мен келесі жұма арасындағы күнәлары кешірілді . 

/ Салман Фарсиден Бухари риуаят еткен /

Аус ибн Аус  деген сахаба Пайғамбарымыздың ( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын ) :

Кім әйеліне ғұсыл алдырып¹ және өзі де ғұсылданса . Кейін жұмаға ертелеп шықса . Және көлікке мінбей жайау барса . Әрі имамға жақынырақ жерден орын алса . Имамның сөзіне мұқият құлақ салып , бос сөз және бекер істермен  айналыспаса , онда ол мешітке дейінгі әрбір басқан қадамы үшін бір жылдың оразасы мен намазының сауабына жетеді –дегенін хабарлаған .                                                                                                                                         / Абу дауд , Тирмизи , Нисаий , Ибн Мажа және имам Ахмадтар риуаят еткен . Албани сахих хадис деген /

Және Пайғамбарымыз ( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын ) :

Егер жұма күні болса , мешіттің әрбір есігінде періштелер тұрып , әрбәр келушәлерді бірінен соң бірін жазып отырады . Ал , имам мінберге шығып отырса , олар парақтарын орап қояды да , өздері де зікір тыңдау үшін келеді . Және жұмаға алғашқы болып келушінің мысалы бір түйені құрбандық еткен адаммен тең . Одан кейінгі келушінің мысалы  сиырды құрбандық еткенмен тең . Ал , одан кейінгісінің мысалы қошқарды құрбан еткендей . Ал , одан кейінгі келуші тауықты құрбан еткендей болады . Ал , одан кейінгі келуші жұмыртқаны құрбан еткенмен тең болады – деген .

/ Абу Һурайрадан Муслим риуаят еткен /

Сахаба Абу Һурайра айтады :

Пыйғамбарымыз ( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын ) жұма күні намазға шығардан бұрын тырнағын алып , мұртын қысқыртатын . 

/ Баззар , Табарани , Байһақилер риуаят еткен /

6 . Мешітке жұма намазы үшін  жүрісінде асықпастан , аптықпастан бару .

Негізінде әрбір намаз үшін мешітке асықпай , аптықпай бару шариғаттың үйрететін әдептерінен . Бұл әдепке Абу Қатададан келген мына хадис дәлел болады :

Біз бірде Пайғамбармен( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын )  бірге намаз оқып жатқанымызда , бір кісілерді ң асығыс тапырлап келген дауыстары естілді . Пайғамбарымыз ( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын ) намазын бітіргеннен кейін :

—         Сендерге не болды ? – деп сұрады . Олар :

—         Біз намазға асыққан едік – деді . Сонда Пайғамбар ( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын ) :

—         Ендігіде олай істемеңдер . Егер намазға келген болсаңдар асығып , аптықпаңдар . Намаздан үлгерген ракағаттарыңды оқып , үлгермеген ракағаттарыңды толықтырып бітіріңдер – деді .

/ Бухари , Муслимдер риуаят еткен /

7. Азаншының намазға шақыруын естіген уақытта оған жауап беріп . сауда –саттық тағы сол сияқты дүние істерімен болған байланысты тоқтату .

Оған Құраннан мына аят дәлел :

Ей , иман кетіргендер ! Жұма күні намаз үшін азан айтылған кезде , дереу Аллаһты еске алуға ( намазға ) ұмтылыңдар . Және сауданы қойыңдар . Егер білген болсаңдар сол нәрсе сендер үшін жақсы . 

                                                                                                                                              / Жұма : 9 /

8. Тахиятул масжид намазын оқу . ( Яғни , мешітке сәлем намазы ) .

1. Яғни , кім өз әйелімен жыныстық қарым – қатынасқа түсіп , оның ғұсылдануына да себеп болса .

Бұл намаз мешітке имам құтпа айтып жатқан кезде кірсе де оқылғаны жөн . Өйткені Жабир Ибн Абдуллаһ атты сахаба былай деген :

— Жұма күні Пайғамбарымыз ( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын )  мінбер үстінде құтпа айтып тұрғанда Ғатафандық Сулейк деген кісі келді де , мешітк сәлем намазын оқымастан бұрын отырған еді . Сонда Пайғамбарымыз ( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын )  оған :

— Екі ракағат намазды оқыдың ба ?-деді . Ол кісі :

— Жоқ – деп еді , оған :

— Тұр да ол екеуін оқып ал – деді . Кейін Пайғамбар ( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын )  адамдарға бет бұрды да :

— Егер сендерден біреуің имам құтпа айтып жатқан тұста келген болса , қысқартып екі ракағат оқысын – деп айтты .

/Муслим мен Абу Даудтер риуаят еткен . Албани сахих хадистер қатарынан деген /

9 . Жұма намазын оқыр алдын , мешітке сәлем намазын оқығаннан кейін , Аллаһтың разылығын тауып ,  Оған жақындау үшін қалағанша нәпіл намаздарын оқу .

Бұл әдепке жоғарыдағы Бухаридің Салман Фарсиден келтірген Пайғамбарымыздың( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын )  : « … өзіне бұйырған нәпіл намазды оқыса … » — деген сөзі дәлел болады .

10. Имам мінберге шыққанша Аллаһты зікір ету , Құран оқу сияқты істермен шұғылдану .

11. Жұма намазына келгенде адамдардың үстінен аттап , немесе жақын отырған   екі адамның арасына қыстырылысып  , немесе біреуді орнынан тұрғызып оның орнына отыру сияқты істерден сақ болу .

Оған дәлел Пайғамбарымыздың( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын )  құтпа кезінде алдынғы жаққа өту үшін адамдардың үстінен аттап бара жатқан кісіге : « Отыр босқаларға зиян келтірдің ғой  »-деген сөзі .

/ Абу Дауд риуаят еткен . Албани сахих хадистердің қатарынан деген /

Және бұған тағы бір дәлел жоғарыда Бухаридің риуаятында келген , Пайғамбарымыздың ( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын )  : « Жақын отырған екі адамның ортасына қыстырылыспай »- деген сөзі .

Сонымен қатар бұл әдепке мына бір хадис те дәлел болады :

Сендердің ешбірің жұма күні бауырын орнынан тұрғызып , кейін оның орнына отырып алмасын . Бірақ :« Орын ашыңдар » деп айтыңдар .

/ Бухари , Муслим риуаят еткен /

Адамдардың үстінен аттап өту мәселесіне қарай имам Шафиғи былай деген :

— Намаз оқитын орынға жету үшін өзге жолды таба алмаған адамнан басқаға , адамдардың үстінен аттап жүруі мәкруһ .

Және Ибн Хажар :

— Ләжсіз жағдайда адамдардың үстінен аттап өтуге рұқсат етілген кісілердің қатарына ; имам , алдындағы сапты жалғастырушы , не саптың үзілген жерін толықтырушы , яғни алдындағы адамдар оны істемесе , және өз орнынан зәру бір жағдаймен шығып кетіп , сол өз орнына қайтқысы келген адам .

/ Итхафул Қори кітабы . Жұма бабы . 485 – бет /

12 . Құтпа айтылып жатқан кезде , мүмкіндігінше имамға жақын отырып , бос сөздер мен  бекер істермен айналыспай құтпаға мұқият құлақ салу .

Бұл әдепке жоғарыдағы Аус Ибн Аус деген сахабадан келген хадистегі Пайғамбарымыздың( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын )   мына сөзі дәлел :

— … Әрі Имамға жақынырақ жерден орын алса . Имамның сөзіне мұқият құлақ салып , бос сөз және бекер істермен айналыспаса … – деген сөзі .

Төмендегі екі хадис те осы әдепке дәлел болады :

— Егер жұма күні имам құтпа айтып жатқан кезде қасыңдағы жолдасыңа ; « құтпаға құлақ сал » деп айтсан , бос айтқанмен тең боласың .

/ Абу Һурайрадан Бухари  мен Муслимдер риуаят еткен /

— Кім дәретін жақсылап алып , жұмаға келіп имамның сөзіне мұқият құлақ салып тыңдаса , онда оның екі жұма арасындағы күнәлары кешіріледі . Оған қосымша үш күндік күнәлары тағы кешіріледі . ( Яғни , он күндік күнәлары кешіріледі , егер ол адам үлкен күнәларға ұрынбаған

болса ) . Және кім құтпа кезінде таспен ойнаса¹ , онда ол бос іспен айналысқан болып есептелінеді .

/ Абу Һурайрадан Муслим мен Абу Дауд келтірген /

13. Құтпа кезінде тізені құшақтап отыру макрух .

Муғаз Ибн Анас әкесінен мына хадисті келтіреді :
Пайғамамбарымыз ( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын ) жұма күні имам құтпа айтып жатқан кезде тізені құшақтап отырудан тиған .

/ Тирмизи , Ибн Мажа , Ал-Хакимдер риуаят еткен . Албани хасан хадистерден деген /

Бұл хадиске байланысты Имам Хаттаби былай деген :

— Тізені құшақтап отырудың тиым етілуінің себептері ; бұл отырыс ұйқыны шақырыды , әрі дәреттің бұзылуына да себеп болуы мүмкін . Сонымен қатар әуреттің ашылып қалуы² да ықтимал .

/ Тухфатул Ахуази Сунан Тирмизидің шархы /

14 . Жұма күніндегі дұғаның қабыл болатын сәтіне тұс келу мақсатында ол уақыттарды дұғалармен , зікірлермен толықтырып өткізіп алмауға тырысу .

Абу Һурайрадан келген хадисте Пайғамбарымыздың ( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын )  былай деп айтқан сөзі бар :

— Жұма күні бір сәт бар . Егер мұсылман пенде намаз оқыған хәлінде сол сәтке тұс келіп Аллаһтан бір қажетін сұраса , Аллаһ оған сұрағанын береді .Әрі  ол кісі сол сәттің аз ғана уақыт екенін қолымен ишарат етіп  етіп көрсетті .

/ Бухари , Муслим риуаяттарынан /

1. Пайғамбарымыздың( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын )   кезінде адамдар кілем , жайнамаз төсеместен жәй жердің үстіне намаз оқи беретін . Сондықтан қазіргі уақытта таспен ойнау сияқты істердің қатарына кілем , қаламсап , телефон сияқты  т.б. заттармен де ойнау кіре береді .

2. Бұл сөз сол кездегі араптардың киетін киіміне байланысты айтылған . Олар ол тұста ұзынша бір көйлекті киетін . Сондықтан кей жағдайда тізені көтеріп отырса , сандарының көрініп қалуына себеп болатын .

Ғұламалар осы сәттің уақытын белгілеуде бірнеше пікілер айтқан . Сол пікіртердің ішіндегі дәлелә күштірегі мына бір екі мезгіл .

Бірінші мезгіл : Ол сәт имамның мінберге отырғанынан бастап парыз намазынан босағанға дейінгі аралық .Бұл мезгілге дәлел ретінде мына хадис келтірілген :

Абдуллаһ Ибн Омар бір күні Абу Муса Ал-Ашғаридің ұлы Абу Бардадан : « Сен әкеңнен жұма күнгі сәт туралы бір нәрсе естідің бе ?  » – деп сұрайды . Сонда Абу Барда : «Иә , мен оның былай дегенін естіген едім . Әкем маған Пайғамбарымыздың  ( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын ) :« Осы сәт имам құтпа үшін мінберге отырғаннан бастап намаз біткенге дейінгі аралық » — деген сөзін айтқан деді .

/ Бухари риуаят еткен /

Екінші мезгіл :  Ол мезгіл Аср намазынан күн батқанға дейінгі аралық . Оның дәлелі Абдуллаһ Ибн  Саламаның сөзі .Ол кісі :

-Мен  Пайғамбарымызға ( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын )  « Біздің  кітабымызда ( Яғни , Тауратта . Ол әуелде яһуди дінінде болған . Кейін исламды қабылдаған ) жұма күні бір сағат бар екені айтылған . Иманды пенде намаз оқып , бір нәрсе сұраған кезінде

сол сәтке тап келсе ,Аллаһ Тағала оның қажетін орындайды » делінген деген едім , Аллаһтың елшісі ( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын )  қолымен бір сағаттан да азырақ деп ишарат етіп көрсетті . Сол кезде мен « Иә , дұрыс айтасыз , Аллаһтың елшісі ! Бір сағаттан да азырақ »- дедім .  Кейін «Тауратта айтылған сол  сәт қай мезгіл ?» деп сұрадым . Аллаһтың елшісі ( ол кісіге Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын )  : « Күннің күндізгі уақытының ең соңғы мезгілі » — деді . Сол кезде мен : «Ол кез намаздың уақыты емес қой»- дегенімде , ол кісі: «Иә -деді де – егер иман келтірген құл намаз оқып болғаннан кейін , намаз үшін отырса ( яғни , келесі намаздың уақытын күтіп ) , ол намаз хәлінде  болып есептеледі»- деді .

/ Ахмад және Ибн Мажа риуаят еткен /

Әдептердің соңында айта кететініміз , мұсылман пенде жұма намазына бекем болып , одан себепсіз қалудан сақтануы қажет . Себебі Дамарилік Абу Жағдтан келген хадисте :

Кім себепсіз немқұрайдылықпен  үш жұманы қалдырса , Аллаһ оның жүрегін мөрлеп қояды – делінген .

/ Абу Дауд риуаят еткен . Албани хасан , сахих хадистерден деген /

Яғни жүрекке мөр басылса жүрек қатайып , ізгі істер мен уағыз –насихат , дұға , зікірлерден болатын пайдалы әсерлер мен ләзаттардан махрұм қалады .

Барша мақтау бүкіл әлемдердің Раббысы Аллаһ Тағалаға тән . Және Аллаһтың игілігі мен сәлемі Пайғамбарымыз Мухаммедке болсын !